An Kastilang teksto kaini maguguno sa sinurat ni Padre Jose Castaño sa saiyang artikulong "Breve noticia acerca del origen, religion, creencias y supersticiones de los antiguos Indios del bicol" na napalakip sa Archivo del bibliofilo filipino, vol. I, na an nagtipon man iyo si Wenceslao Retana asin ipinublikar kan Impr. de la viuda de M. Minuesa de los Rios duman sa Madrid,España, taon 1895.
Kaya an iba naghuna an kagsurat kaini iyo si Padre Castaño, pero ini an nasambit ni Merito B. Espinas sa bagay na ini,(Ibalong, p. 48) "...na si Fray Bernardino Melendreras y de la Trinidad asin bako si Fray Jose Castaño, na iyo an pigtutubod kan dakul, an orihinal na nagpompon kan epikong ini sa Bikol asin dangan saiyang ipinalis sa Kastila mapapatunayan ni Valentin Marin y Morales sa saiyang Ensayo de una sentisis de los trabajos realizados por los corporaciones religiosos españoles de Filipinas, Tomo 2, Estableciemnto Tipogreafico del Colegio Santo tomas, Manila: 1901, p. 596, na kun saen nabanggit niya na si Fray Bernardino Melendreras, nagsurat sa Kastila nin sarong orog-orog (poesia) dapit sa antigong kinaugalean kan mga Indio sa Albay, na tituladong Ibal, sarong 400-na-pahinang manuskrito na kun saen nagsapi' si Castaño kan rawitdawit na Ibalong na nakalakip sa artikulong ginibo niya asin ikinaag ni Wenceslao Retana sa Archivo kan 1895:
"La poesia que trae el Jose Castaño en su obrita publicada por Retana en 1985 esta tomada de Ibal del P. Melendreras." --- na boot sabihon kinua man lang daa ni Castaño, sabi ni Valentin Marin, an rawitdawit-epikong ini sa Ibal ni P. Melendreras.
An problema man daa ta sagkod ngonyan dai pang nahahanap na kopya kan obra ini ni Melendreras, kaya an argumento ni Jose Calleja Reyes, na sagkod dai pa mapaluwas an sinabing Ibal tutubodon niyang si Jose Castaño pa an masabing autor kan Kastilang teksto.
Iyo ini an rason na pigdara ni Reyes sa saiyang librong pinalagda', an Bikol Maharlika ta sabi niya ngani sagkod na mayo an corpus delicti, komo sarong abogado siya, dai dapat pagtubodon. Si Reyes binikol man an Ibalong asin mababasa ini sa libro niyang Bikol Maharlika (p. 64-82) asin tinampadan niya man kan tinagalog na bersyon ni Arturo Camua Sampana.
Si Jaime T. Malanyaon ilinakip man niya an bersyon na bikol ni Leoncio F. Elopre sa saiyang librong Istorya Kan Kabikolan (p. 514-523).
An iba nagdududa ngani na totoong epiko ini kan Bikol ta may mga elemento ini hale asin nakakaagid sa mga epiko kan Griyego arog kan persona ni Hercules na agid-agidan sa gawe ni Handiong saka ni Baltog, duwang importanteng heroe sa Ibalong. Garo soboot daa gibo-gibo lang ni Melendreras. An iba man nagsasabi autenticong osipon nin gugurang ta may mga elementong tinubo arog kan mga bukid na Kolasi, Hamtik, Isarog asin kan mga lugar na nasususog pa ngonyan arog kan Ponong (sa Magarao?), Panikwason (sa may pamitisan kan Isarog), Inarihan na salog o kan Kotmo' (sa may Pasacao). Asin an mga termino sa mga kagamitan na minukna arog kan "gatang", "surod", "landok" asbp mga termino lumaon na sa bikol.
Ano ta dai lamang nasambitan an bulkan Mayon sa epikong ini? An bukid na "Masaraga" na "aki pa." naenot pang marhay sa pagtuhaw asin huri na nagtalubo an Mayong? Kun hihilingon sa Vocabulario ni Lisboa, an "masaga" boot sabihon "malaad", "mabanaag" o sa Kastila, "...que relumbre mucho." Bako daw na an bulkan Masaraga naglalaad pang gayo kun naputok kumpara sa mga gurang nang bukid arog kan Isarog o Asog?
Sabi ni Stephen Sergio, sarong parasurat, an "Mayong" hale sa Buhi-non na taramon na "ma'yong" na boot sabihon "boklod, bukid" asin inaapod ninda an tinutuboan pa sana nin suso nin nagdadaraga na "moro-ma'yong". Ma-oyon ini sa analisis na an epiko antigo nang maray asin enot pang maray na naglakop sa panahon na an Ma'yong nagtatalubo pa sana. Totoo, kahurihan kan kag-anom (16) na Siglo, inaapod na kan mga Bikolnon an bulkan na iyan na "Ma'yong" susog sa natala' ni Lisboa.
Naggikan an mga taga-Buhi sa Albay mansana asin nangaranan sindang Buhi-non ta sinda su mga "nakabuhi" (nakadurulag) kan tuminuga an Ma'yong.
Nota: An sinurat ni Fray Jose Castaño napalaman asin nakukua sa Archivo del bibliofilo filipino, vol. I, na an nagtipon man iyo si Wenceslao Emilio Retana y Gamboa asin ipinublikar kan Impr. de la viuda de M. Minuesa de los Rios duman sa Madrid,España, taon 1895.
Source: http://bcl.wikipedia.org/wiki/Ibalong
Walang komento:
Mag-post ng isang Komento